بیرون زدگی دیسک پاراسنترال: علل، علائم و راه های درمان
·
1404/3/6 05:18
· خواندن 6 دقیقه
دیسک های بین مهره ای ستون فقرات نقش حیاتی در حرکت، انعطاف پذیری و جذب ضربه های وارده به ستون فقرات را ایفا می کنند. یکی از مشکلات شایع ستون فقرات، بیرون زدگی دیسک یا همان فتق دیسک است که در ناحیه پاراسنترال اتفاق می افتد و می تواند باعث درد و اختلال عملکرد شود.
در این مقاله به صورت مفصل به مفهوم بیرون زدگی دیسک پاراسنترال، علل ایجاد آن، علائم، روش های تشخیص و درمان آن می پردازیم.
دیسک پاراسنترال چیست؟
در ابتدا باید بدانیم که اصطلاح پاراسنترال به چه معناست. دیسک بین مهره ای از دو بخش اصلی تشکیل شده است: هسته نرم داخلی (نوکلئوس پولپوزوس) و حلقه خارجی سخت تر (آنولوس فیبروزوس).
زمانی که هسته نرم از مرکز دیسک خارج شده و به سمت کناره های داخلی کانال نخاعی یا فضای بین مهره ای فشار وارد می کند، اصطلاحا به آن بیرون زدگی پاراسنترال گفته می شود.
پاراسنترال به معنای محل بیرون زدگی در کنار مرکز دیسک و به سمت فضای بین مهره ای است که می تواند روی ریشه های عصبی مجاور فشار وارد کند. این نوع بیرون زدگی معمولاً باعث تحریک یا فشردگی ریشه های عصبی و به دنبال آن بروز دردهای شدید، بی حسی و ضعف عضلانی در نواحی مربوط به عصب آسیب دیده می شود.
علل بیرون زدگی دیسک پاراسنترال
عوامل متعددی می توانند باعث ایجاد بیرون زدگی دیسک پاراسنترال شوند:
با افزایش سن، دیسک های بین مهره ای خاصیت انعطاف پذیری خود را از دست می دهند و آب داخل هسته کاهش می یابد. این فرایند باعث تضعیف حلقه های فیبروزی شده و احتمال بیرون زدگی افزایش می یابد.
انجام حرکات سنگین و نامناسب، بلند کردن بارهای سنگین با وضعیت غلط و یا ضربات مستقیم به ستون فقرات می تواند باعث پارگی حلقه دیسک و بیرون زدگی هسته نرم شود.
برخی مشاغل که نیازمند خم شدن مکرر، چرخش ستون فقرات یا نشستن طولانی مدت هستند، ریسک ابتلا به بیرون زدگی دیسک پاراسنترال را افزایش می دهند.
استعداد ارثی در ضعف دیسک ها نیز می تواند یک عامل موثر باشد.
اضافه وزن و چاقی و فشار بیشتر روی ستون فقرات باعث ایجاد آسیب های مکانیکی در دیسک ها می شود.
ضعف عضلات کمر و شکم موجب کاهش حمایت ستون فقرات و افزایش احتمال آسیب می شود.
علائم بیرون زدگی دیسک پاراسنترال
بیرون زدگی دیسک پاراسنترال معمولا با علائم مشخصی همراه است که بسته به محل دقیق بیرون زدگی و میزان فشار به عصب ها می تواند متفاوت باشد. مهم ترین علائم شامل موارد زیر است:
درد موضعی در ناحیه ستون فقرات که با حرکت، سرفه یا عطسه تشدید می شود.
اگر بیرون زدگی روی ریشه های عصبی ناحیه کمر باشد، درد به سمت پاها تیر می‌کشد. در مورد دیسک گردنی، درد به سمت بازوها و دست ها انتشار می یابد.
کاهش حس یا احساس سوزن سوزن شدن در نواحی تحت تاثیر عصب های فشرده شده.
کاهش توان عضلانی در عضلاتی که توسط عصب آسیب دیده عصب دهی می شوند.
ممکن است رفلکس های عصبی در اندام های تحتانی یا فوقانی کاهش یابد.
در موارد شدید و اورژانسی، فشار زیاد روی اعصاب می تواند باعث مشکلات ادراری و روده ای شود که نیاز به درمان فوری دارد.
تشخیص بیرون زدگی دیسک پاراسنترال
برای تشخیص دقیق این بیماری پزشک ابتدا معاینه بالینی انجام می دهد و تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی می کند. سپس ممکن است روش های زیر را تجویز کند:
ام آر آی بهترین و دقیق ترین روش تصویربرداری برای مشاهده دیسک و میزان بیرون زدگی هسته نرم و فشار روی عصب ها.
سی تی اسکن در مواردی که ام آر آی قابل انجام نیست.
نوار عصبی EMG و NCSبرای ارزیابی عملکرد عصب ها و عضلات.
روش های درمان بیرون زدگی دیسک پاراسنترال
درمان بیرون زدگی دیسک پاراسنترال به شدت علائم، میزان بیرون زدگی و تاثیر آن روی عملکرد بیمار بستگی دارد. درمان ها معمولا به دو دسته کلی تقسیم می شوند: غیرجراحی و جراحی.
درمان های غیرجراحی
استراحت نسبی، کاهش فعالیت های شدید و پرهیز از حرکات تشدید کننده درد.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی برای کاهش درد و التهاب.
فیزیوتراپی شامل تمرینات تقویت عضلات کمر و شکم، کشش ستون فقرات و تکنیک های کاهش درد.
در مواردی که درد شدید است و به داروهای خوراکی پاسخ نمی‌دهد، تزریق مستقیم دارو به محل التهاب می‌تواند کمک کننده باشد.
استفاده از کمربندهای طبی، در برخی موارد برای حمایت بیشتر ستون فقرات.
تغییر سبک زندگی، کاهش وزن، اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن، تقویت عضلات و پرهیز از حرکات سنگین.
درمان جراحی
اگر درمان های غیرجراحی موثر نباشند یا بیمار علائم شدید مانند ضعف پیش رونده عضلانی، از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع داشته باشد، ممکن است جراحی ضروری شود. انواع جراحی ها شامل موارد زیر است:
دیسککتومی: برداشتن بخش بیرون زده دیسک برای کاهش فشار روی عصب.
لامینکتومی: برداشتن بخشی از استخوان مهره برای باز کردن فضای کانال نخاعی.
جراحی های میکروسکوپی: با استفاده از تکنولوژی های کم تهاجمی برای کاهش آسیب به بافت های اطراف.
فیوژن ستون فقرات: در موارد خاص برای تثبیت مهره ها.
پیشگیری از بیرون زدگی دیسک پاراسنترال
برای کاهش ریسک بروز این بیماری توصیه های زیر مفید است:
حفظ وزن مناسب برای کاهش فشار روی ستون فقرات.
ورزش منظم و تقویت عضلات کمر و شکم.
اصلاح وضعیت بدن، نشستن و ایستادن صحیح.
پرهیز از بلند کردن بار سنگین به روش نادرست
پرهیز از نشستن‌های طولانی مدت، هر ۳۰ دقیقه یکبار تغییر وضعیت و انجام حرکات کششی.
سوالات رایج درباره بیرون زدگی دیسک پاراسنترال
آیا بیرون زدگی دیسک پاراسنترال همیشه نیاز به جراحی دارد؟
در اکثر موارد با درمان های غیرجراحی مانند دارودرمانی، فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی می توان علائم را کنترل کرد. جراحی زمانی لازم می شود که درد شدید یا اختلالات عصبی پیش رونده وجود داشته باشد.
درد ناشی از بیرون زدگی دیسک پاراسنترال چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان درد و بهبود بستگی به شدت بیرون زدگی و نوع درمان دارد. بسیاری از بیماران طی چند هفته تا چند ماه با درمان مناسب بهبود می یابند.
آیا همه کسانی که بیرون زدگی دیسک دارند، درد یا علائم عصبی دارند؟
خیر، برخی افراد ممکن است بیرون زدگی دیسک داشته باشند ولی بدون درد یا علائم خاص باشند و این موضوع معمولاً به میزان فشار روی عصب ها بستگی دارد.
آیا استفاده از کمربند طبی برای بیرون زدگی دیسک مفید است؟
کمربند طبی ممکن است به طور موقت به کاهش درد و حمایت ستون فقرات کمک کند، اما نباید طولانی مدت استفاده شود زیرا باعث ضعف عضلات می شود.
چه مدت طول می کشد تا پس از جراحی بیرون زدگی دیسک بهبود پیدا کنم؟
بیشتر بیماران طی چند هفته تا چند ماه پس از جراحی بهبودی نسبی دارند، اما برنامه توانبخشی و فیزیوتراپی نقش مهمی در تسریع بازگشت به زندگی عادی دارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
بیرون زدگی دیسک پاراسنترال ممکن است در ابتدا با درد خفیف یا ناراحتی همراه باشد که فرد بتواند با روش های ساده ای آن را کنترل کند.
اما در برخی شرایط، مراجعه فوری یا سریع به پزشک ضروری است تا از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی جلوگیری شود. در زیر مهم ترین مواردی که باید فوراً به پزشک مراجعه کنید آورده شده است:
درد شدید و ناتوان کننده
ضعف یا فلج عضلانی
بی حسی یا گزگز شدید و پیش رونده
از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع
درد شدید بعد از آسیب یا ضربه
عدم بهبود با درمان های اولیه
علائم همراه با تب یا کاهش وزن غیرعادی
درمان به کمک ارایه اطلاعات به بیمار جدید ترین و کم هزینه ترین راه جهت ارتقای سطح سلامت و افزایش کیفیت زندگی افراد است. در اطلاعات درمانی آگاهی های لازم پیرامون وضعیت فعلی و راهکارهای درمان و پیشگیری از بروز مجدد رخداد پاتولوژیک به بیمار آموزش داده شده و خود اوست که نقش محوری را در اصلاح وضعیت خود ایفا می کند
